Độc đáo ẩm thực vùng cao A Lưới, Thừa Thiên-Huế

Cũng như nhiều cộng đồng cư trú trên dãy Trường Sơn, các tộc người Ka
tu, Tà ôi, Pa cô ở A Lưới đã tạo nên đặc trưng trong văn hóa ẩm thực phù
hợp với môi trường sống của mình.

Những món ăn được chế biến từ ngũ cốc như: xôi hông (adeep ihoat), xôi
thui ống, cơm ống/lam (adeep ihoor)… phổ biến trong các lễ hội của người
Tà ôi, Katu, Pa cô và là món đồng bào thường dâng cúng thần, đãi khách.
Cơm nếp lam (Đooi chot) là món phổ biến nhất của người Pacô. Bà con
thường dùng nếp than để chế biến món này. Đây là loại nếp hạt nhỏ, dẻo,
mềm… Trước khi nấu, lấy (nếp) bỏ vào ống nứa đã rửa sạch, rồi đổ nước
vào ngập miệng ống, ngâm một đêm cho gạo mềm. Hôm sau, người ta sẽ đổ
nước ra, lấy lá chuối bịt miệng ống và đặt trên bếp than. Người nấu ngồi
bên bếp lửa cầm ống nứa trở qua trở lại, từ đáy ống dần lên miệng ống.
Khi mùi thơm của cơm nếp lan tỏa, ống nứa mềm thì cơm chín tới.

Các món chế biến từ thịt như thịt nướng tươi, nướng khô, nướng trực
tiếp hay nướng bằng ống tre, xào, lạp thịt, thịt heo muối chua cũng là
sự thú vị bất ngờ với khách miền xuôi. Từ cách chế biến đơn giản: Thịt
thái nhỏ, cho vào hũ, ché hoặc ống tre, dùng tiêu rừng, muối gạo rang
giã nhỏ, trộn đều lại với nhau rồi ủ kín, gác trên giàn bếp khoảng 7 –
10 ngày. Như vậy, thịt có thể sử dụng trong thời gian dài mà vẫn không
mất mùi vị. Hấp dẫn nhất là món chuột nướng ống (A ật đù i hoor) và ếch
nướng ống (A cụt đù i hoor). Chuột rừng hoặc ếch ở hốc núi đá được làm
sạch, ướp gia vị cho vào ống tre. Miệng ống được bịt kín bằng lá chuối
rồi đem nướng. Hơi nước trong ống tre sẽ làm thịt chín mà không bị khô,
cháy. Món ăn này có thể bảo quản bằng cách treo lên gác bếp từ 4-5 tháng
mà thịt vẫn tươi ngon.

Các món ăn được chế biến từ cá, như cá gói lá rừng vùi tro, cá nướng,
lạp cá, gỏi cá, cá nướng ống, mắm cá (pa đẹec buỏi)… cũng là món ăn
ngon của đồng bào vùng cao. Cá suối được ướp với gừng rừng, ớt, chanh
rồi xâu vào que tre, nướng đến khi cá có màu vàng, có thể bảo quản trong
thời gian dài mà không bị ôi thiu. Khi nào dùng có thể nấu cháo, nấu
canh. Ngoài ra, các loại côn trùng: mối (cláp), con dế (Anút), kiến chua
(Aling ca xâu), kiến thơm, (Alinh ca do), kiến đỏ (Kasâu), nhộng ong
(Càroi Acon Ghi zớ)… cũng thường hiện diện trong bữa ăn hàng ngày hay
trong các dịp tết, lễ, cưới, hội làng.

Đối với các dân tộc thiểu số ở A Lưới, rượu có vai trò quan trọng trong
đời sống ẩm thực. Các loại rượu của người Tà ôi, Ka tu và Pa cô rất đa
dạng như Ariêu Tà vạc (rượu Tà vạc), Ariêu Par đin (rượu Tà đin), Bhua/a
riêu thăn (rượu sắn), Avíeet (rượu mía), Adương (rượu mây), Ariêu Chĩa
(rượu dứa)… Các loại rượu này có sự khác nhau về nồng độ, hương vị
nhưng đều góp mặt trong bữa ăn thường ngày ở các gia đình cũng như các
hội lớn của làng, bản. Có thể nói, rượu Tà vạc, Tà đin (loại cây mọc
trong rừng hoặc được đem về trồng) là đặc sản phổ biến đối với các tộc
người ở A Lưới. Cách làm men để chế biến các loại rượu có một vai trò
quan trọng trong việc chế biến. Men rượu được làm từ nhiều loại cây như
củ riềng (pari), rễ cây ớt (ria pơrớ), rễ cây chè hăng… giã nát, trộn
lẫn bột gạo, vo thành viên nhỏ phơi khô./.