Đặc sắc nghệ thuật gốm làng Ngòi – Bắc Giang

Chính nét nghệ thuật riêng và có phần khác biệt này
đã làm cho thương hiệu gốm làng Ngòi không bị mờ nhạt trong đại gia đình
gốm Việt Nam.

Ấn tượng đầu tiên mà bất cứ ai
cũng dễ nhận ra khi xem các sản phẩm của gốm làng Ngòi đó là hồn văn hóa
dân gian của người Việt được kết tinh ở đó. Chất dân gian ấy thể hiện
qua những hình tượng con sông, bến nước, sân đình, đến hình tượng thằng
bờm phú ông, lão nông chi điền, thôn nữ mò cua bắt cá và cả những hình
tượng bước ra từ trang sách như Chí Phèo, Thị Nở, Lão mù xem bói, chú
Tễu… Các hình tượng, các họa tiết được vợ chồng nghệ nhân Lưu Xuân
Khuyến chắt lọc từ chất liệu đậm màu dân gian, rồi tự tay thiết kế, gọt
đẽo tạo khuôn trên thạch cao để tạo ra sản phẩm và đắp nổi các họa tiết
hoa văn lên bề mặt sản phẩm. Nói về chất dân gian đó, nghệ nhân Lưu Xuân
Khuyến tâm sự: “cái vốn lớn nhất mà làng Ngòi cho tôi là vốn của người
nông dân dân dã đã được tôi thể hiện vào những sản phẩm gốm của mình.
Cho nên bất cứ sản phẩm nào của gốm làng Ngòi cũng phải có một chút ngộ
nghĩnh hàm chứa trong đó, như thế mới thực là nét văn hóa dân gian vốn
có của dân tộc Việt”. Điều đó đã làm nên sự khác biệt của gốm làng Ngòi,
của Lưu Xuân Khuyến với bất cứ nghệ nhân và thương hiệu gốm nào.

Gốm
làng Ngòi thuộc dòng gốm nghệ thuật trang trí truyền thống với hai màu
đặc trưng là men nước dưa và xương đất. Nếu như trước đây, gốm làng Ngòi
tập trung vào dòng sản phẩm bình, lọ và tượng thì những năm gần đây,
dòng sản phẩm tranh tường khổ lớn đắp nổi lại là sản phẩm được tạo hình
nhiều và được ưa chuộng hơn cả. Dòng sản phẩm này vừa mang tính nghệ
thuật cao lại vừa được ứng dụng trong nhiều không gian khác nhau. Với
những đề tài phong phú như “Tứ Quý”, “Tam Ngưu Ngũ Tử”, “Ngũ Hổ Quần
Cư”, “Ngư tiều canh mục” hay “Mã đáo thành công”, đòi hỏi nghệ nhân Lưu
Xuân Khuyến phải có một sự tạo hình vừa mới mẻ lại vừa tinh tế, phù hợp.
Nghệ nhân Khuyến chia sẻ: Cái khó nhất đối với nghệ nhân chính là ý
tưởng phác đồ, sao cho vừa logic vừa đảm bảo tính lịch sử lại vừa có
tính thẩm mỹ cao. Để có được những bản phác thảo hoàn chỉnh là cả sự cố
gắng về thời gian, trí tuệ đặc biệt là trí tưởng tượng của tác giả.

Nhắc
đến yếu tố nghệ thuật của gốm làng Ngòi không thể không nhắc tới quan
điểm cũng như tôn chỉ nghệ thuật xuyên suốt của người nghệ nhân tạo ra
sản phẩm. Theo nghệ nhân Lưu Xuân Khuyến, sản phẩm gốm làng Ngòi nói
riêng và bất cứ sản phẩm nào khác thì cũng phải có tính ứng dụng cao,
tính khái quát, và trước khi tạo ra sản phẩm người nghệ nhân phải xác
định rõ sức sống, sự ảnh hưởng của sản phẩm tác động đến đời sống xung
quanh như thế nào. Chính lập trường ấy, nghệ nhân Lưu Xuân Khuyến đã
thổi hồn dân gian xuyên suốt các sản phẩm, và hầu như dòng sản phẩm nào
của gốm làng Ngòi cũng được anh đề cao cái duyên, cái thần thái và nhân
văn toát lên từ sản phẩm ấy. Làm sao để có một hình tượng vừa gợi cảm,
vừa nhân văn, vừa chứa được kịch tính đồng thời vẫn mở ra sự lạc quan
cho số phận của hình tượng luôn là vấn đề anh trăn trở. Đạt được tính
nhân văn, từ đó tác động đến tư tưởng lạc quan cho người xem, đó mới là
sức sống trường tồn của mỗi sản phẩm, là lý tưởng, là cái nghệ thuật cao
cả mà nghệ nhân Lưu Xuân Khuyến đã và đang tạo dựng trong gốm làng
Ngòi.

Chính chất văn hóa dân gian mang đậm tính cổ truyền, chất
xù xì cùng với chất ngô nghê vừa lạ vừa độc đáo, gốm làng Ngòi giờ đây
không chỉ được mọi người biết đến mà đã trở thành một thương hiệu gốm có
tiếng của làng gốm Việt. Điều đó cũng dễ hiểu bởi gốm làng Ngòi được
làm hoàn toàn bằng phương pháp thủ công, bền đẹp, chắc khỏe, phong phú
về kiểu dáng, kích cỡ, chủng loại làm vừa lòng các đối tượng khách hàng
kể cả khách hàng khó tính và sành điệu nhất.